OMMEN – Het Cultuur Historisch Centrum Ommen (CCO) is een actie gestart voor een nieuw gedenkmonument op de Besthmenerberg. Het nieuwe monument moet komen op de plek van huidige locatie als vervanging van het huidige monument.
Volgens het CCO heeft het bestaande gedenkmonument niet meer de uitstraling en waarde die het werkelijk verdient. Daarom zijn de Ommer kunstenaars Eric Schutte en Frank Meijerink ingeschakeld om mee te denken over de vorm van het monument zodat aan de slachtoffers van Kamp Erika tijdens de Tweede Wereldoorlog 1940-1945 meer recht wordt gedaan. Beide kunstenaars hebben een schetsontwerp gemaakt voor een nieuw monument. Zij gaven op woensdag 2 november in het Streekmuseum Ommen een presentatie. Het nieuw beoogde herdenkingsmonument zal de geschiedenis van de Besthmenerberg beter zichtbaar maken. Niet alleen wat betreft de geschiedenis van Kamp Erika tijdens de Tweede Wereldoorlog, maar ook die van de Sterkampen van de theosofische beweging “De Orde van de Ster in het Oosten” van Krishnamurti. In de plannen voor een nieuw monument is ook begrepen een betere bereikbaarheid vanaf de grote parkeerplaats, die gelegen is op korte afstand van het monument aan de Hammerweg (Steile Oever).
Kosten
De uitvoering van de plannen ligt bij de werkgroep WO 2 van het CCO.
De kosten voor een nieuw monument worden begroot op circa € 30.000,00. Deze kosten zijn hoofdzakelijk de materiaalkosten en kosten voor het aanbrengen van het monument. De mogelijkheid wordt onderzocht om bijvoorbeeld door middel van sponsoring het bedrijfsleven hiervoor te enthousiasmeren. Ook worden acties onder de Ommer bevolking gehouden. Verder worden fondsen aangeschreven voor een financiële bijdrage. Uiteraard kunnen de plannen alleen uitgevoerd worden als het benodigde geld hiervoor binnen komt. Iedereen kan hiervoor een (financiële) bijdrage leveren. Gelden kunnen worden overgemaakt op bankrekeningnummer NL97 RABO 0378 9039 77 t.n.v. CCO Ommen met vermelding “Monument Erika”.
Kunstenaars
Eric Schutte en Frank Meijerink hebben in opdracht van de CCO als kunstenaars een verkenning gedaan naar het huidige monument voor Kamp Erika en de mogelijkheden voor een monument in een andere vorm als de huidige. Conclusie is dat het huidige monument geen eer doet aan de gebeurtenissen, ondanks alle goede intenties die er in dit monument liggen. Daar zou verandering in moeten komen.
– Het monument zou moeten voldoen aan meerdere functies: een rituele functie (dodenherdenking, reflectie etc.) en het zou informatie moeten verstrekken.
– Het monument ligt op het terrein van Staatsbosbeheer en mag daarom niet te veel tegen zijn omgeving in gaan, met name in kleur.
– Het monument zou bestand moeten zijn tegen de weersinvloeden, de invloeden van de natuur en rekening moeten houden in zijn ontwerp met de afgelegen ligging.
– De plek waar Kamp Erika zich bevonden heeft, heeft in de moderne geschiedenis meerdere functies gekend: Sterkamp van Krishnamurti (voor 1940), Kamp Erika (1940-1945) en Kamp Erica (na april 1945). Dit zou idealiter worden geïntrigeerd in het monument.
– De grote zwerfkei moet gehandhaafd worden.
Foto: Kunstenaars Eric Schutte (links) en Frank Meijerink (rechts) werken samen aan een volwaardig herdenkingsmonument voor Kamp Erica.
Ontwerp
Om tot een ontwerp te komen, hebben we het programma van eisen en de plek als uitgangspunten gebruikt. Een lastige opgave, zeker omdat we ons in het begin ook hebben gespitst op drie elementen: een rituele functie, een informatie verschaffende functie en een beleving. Dat laatste leek al snel niet haalbaar.
De gedachte achter het huidige schetsontwerp is dat het de in kleur aansluit bij de omgeving en in vorm breekt met diezelfde omgeving, maar ook in staat is om het huidige monument te complementeren.
Het beoogde monument bestaat uit een aantal betonnen palen die zijn gestort in een ruw houten bekisting waardoor er een afdruk van het hout achter blijft. De bovenlijn van de palen is gelijk, de onderzijde volgt de glooiingen in het terrein. Om de zoveel palen is een paal voorzien van een jaartal. Dit getal bestaat uit hetzelfde materiaal en wordt vorm gegeven door de omringende delen te verdiepen.
Het werk is uitgevoerd in gepigmenteerd beton met verschillende tonen van wit naar grijs naar zwart om tenslotte weer grijs te worden. Daar waar het monument zwart van ‘kleur’ is, doorsnijd het tevens de oude plaats van het monument hier zal ook de karakteristieke steen blijven staan.
Het geheel vormt een strakke onnatuurlijke lijn en daardoor tevens een contrast met het landschap.
Door het verwijderen van een enkele bomen wordt de plek opener en waardoor het werk nadrukkelijker als monument herkenbaar is en ontstaat er tevens een ceremoniële ruimte.
Verderop langs de zandweg richting het voormalige kamp staan lagere betonnen elementen in hetzelfde materiaal en kleur. Bovenop deze elementen wordt de geschiedenis uitgelegd. De kleuren en tijden lopen hierbij parallel met die van het monument.
Door de kleine stenen die nu rond de treurberk liggen, langs het pad vanaf de parkeerplaats naar het monument te plaatsen, ontstaat er een route richting het monument. Het werk is parallel geplaatst langs de oude toegangsweg van het kamp.
Het werk is te ‘lezen’ als een tijdlijn waarbij de tonen de verschillende periodes aangeven. De houtnerfsporen en de palen verwijzing naar de houten barakken en de palen van het kamp (palissadenkamp). De geometrische vormgeving vormt een contrast met de natuurlijke omgeving (hard onnatuurlijk tegenover organisch, menselijk). De zwarte kleur staat zowel voor de zwarte barakken als ook voor de donkere periode. De jaartallen lopen uiteraard parallel. Het werk plaatst het (voormalige) monument nadrukkelijk in de tijd; de geschiedenis staat niet los van het nu.
Tekst: Harry Woertink
